|
bức tượng nhà mồ |
Bạn đang xem: Đặc trưng văn hóa tây nguyên
Vạc rừng, có tác dụng rẫy, trồng lúa, ngô, khoai, bầu bí để ăn, bông để mặc. Trên các đại lý của một nền kinh tế tài chính trồng trọt nương rẫy đạt đến trình độ tương đối bình ổn và thành thạo, con tín đồ Tây nguyên đã sáng tạo nên một nền văn hóa khá toàn diện, có đậm phiên bản sắc dân tộc.Theo những nhà nghiên cứu và phân tích văn hóa, giá bán trị văn hóa Tây nguyên quy hợp ở ba giá trị cơ bản: văn hóa truyền thống hữu hình,văn hóa ý thức và văn hóa nghệ thuật. Giá chỉ trị văn hóa truyền thống hữu hình ở Tây nghuyên tới thời điểm này vẫn không thay đổi giá trị của nó. Đó là đều ngôi nhà rông, công ty sàn của người Bana, Gialai, Êdê, Mnông hướng tới phía bắc nam để đưa ánh sáng phương diện trời cho tới sườn Đông Tây như hoa hướng dương. Đó là cầu thang nhà rông đơn vị sàn có dáng bầu vú mẹ tiêu biểu cho mẫu mã hệ Tây nguyên, là số đông thiết chế nhà nhiều năm (kopan) được đẽo nguyên từ thân cây lớn, là ché rựu đề xuất bên bếp lửa hồng, là những luật sản xuất thô sơ bằng đá, bằng đồng, là đa số vòng bạc, vòng đồng treo ở cổ tay, chân một trong những gày hỏi chồng(Trôk kô - ông), lễ thỏa thuận hợp tác (Bi Kuộd) và lễ cưới ( Kbih Ungmô)Những danh lam chiến hạ cảnh khét tiếng trong với ngoài thành phố Đà lạt như thác Đămbơri, thác Premli mộng mơ với hồ nước than thở, thung lung tình yêu... Giá bán trị văn hóa truyền thống hữu hình làm việc Tây nguyên còn phải kể đến vườn đất nước Yooc Đôn, Nom Ka, cao nguyên Konplong, khu rừng rậm nguyên sinh Chư mô Ray Đakuy núi Ngọc Linh với phần nhiều chim thú, cây rừng thảng hoặc quý, với thác Trinh cô gái mộng mơ, thác Yali hùng vĩ, thác Drây Sap, hồ nước Lắk, Dắk Tré, Kon Lak còn in rõ nét hoang dã. Giá trị vật thể sinh sống Tây nguyên còn là những bệnh tích địa thế căn cứ kháng chiến bản Đôn, của thôn Kông Hoa quê hương của hồ hết ngày đầu "Đất nước đứng lên", là ngục Kông Tum, mặt đường mòn hồ Chí Minh, là chiến thắng An Khê, một đỉnh cao của thời kỳ chống Pháp, là thắng lợi Plây Me, Đắk Tô, Tân Cảnh, thành công lịch sử Ban Mê Thuật hào hùng cùng với thời kỳ kháng Mỹ.Giá trị văn hóa tinh thần của Tây nguyên quy tụ đậm nét làm việc lê hội. Liên hoan tiệc tùng là một hình hài sinh hoạt tinh thần mang đậm đà phiên bản sắc dân tộc Tây nguyên, thường xuyên được tổ chức triển khai sau hầu hết ngày lao đụng mệt nhọc. Giá bán trị văn hóa tinh thần trong lễ hội của người Tây nguyên được mô tả trong các tiệc tùng nông nghiệp, liên hoan phong tục, tiệc tùng, lễ hội tôn giáo, lễ hội lịch sử như hội mùa, lễ tỉa hạt, lễ cúng máng nước, cúng nồi, lễ đâm trâu, liên hoan tiệc tùng Pơ thi, lễ hội Cồng chiêng...Lễ hội của đồng bào Tây nguyên là bài ca về lòng yêu nước nồng nàn của những dân tộc Tây nguyên, là truyền thống lâu đời coi trọng vượt khứ, uống nứơc phải nhớ mang nguồn, ăn quả nhớ fan trồng cây, là bài ca về tình thân thương xã hội qua biểu tượng "Đàu trâu máng nứơc", là tinh thần bao dung hòa đồng trong ý niệm hoang "sơ thiên, địa, nhân", là tinh thần thượng võ trong đương đầu với thiên nhiên, với quân thù qua những lễ đâm trâu, lễ hội Cồng Chiêng, múa khiên, múa trống, là việc thủy thông thường trọn vẹn trong tình thương qua "bổ củi hứa hẹn hôn" cùng "chiếc vòng cầu hôn".Giá trị văn hóa truyền thống tinh thần ở Tây nguyên còn được mô tả ở những kinh nghiệm tay nghề thuần chăm sóc voi, làm việc những loại thuốc gia truyền chữa bệnh,ở kỹ thuật đúc đồng để sản xuất ra lũ đá cùng nhạc khí Cồng Chiêng, là các nghệ nhân chạm trổ qua những tượng nhà mồ của những dân tộc Gia Rai, Bana, Êđe,Mnông, là nghệ thuật trang trí dệt phải những hoa văn của các trang phục các dân tộc, là lòng tin anh dũng, mưu trí hoàn hảo qua thần thoại cổ xưa Đam San, Xing Nhã, Đia Đon, cũng giống như các nhân vật thời nay như hero Núp, hero Nơ Trang Long... Được quy tụ lại trong làng Kông Hoa, bản Đôn, trong thắng lợi An Khê, Plây Me, Buôn Mê Thuật, Sa Thày, Đắk Tô, Đắk Nông, Đắk Min.
Xem thêm: Cách Làm Quả Dứa Bằng Kẹo Oishi Cực Đẹp Bày Bàn Thờ Ngày Tết
Giá trị ý thức còn đọng lại 200 tục lệ của tín đồ Êđê, 100 tục lệ của người Mnông cùng hàng nghàn tục lệ của fan Gia Rai, Bana,Giẻ Triêng, Rơ Ngao, Xê Đăng, qua các ứng xử trong cộng đồng, qua bài toán ăn, ở, mặc, giải trí, trong việc cưới, tang, lễ nghi,tín ngưỡng với tôn giáo.Giá trị vật thể trong văn hóa truyền thống nghệ thuật Tây nguyên bao gồmnhạc khí, loài kiến trúc, hội họa trên các trang phục. Nhạc khí các dân tộc Tây nguyên cần yếu không kể đến nhạc nỗ lực dây(cordiophon)gồm những loại kèn vĩ như bầy Kơ ny, loại búng như đàn Goong, loại gẩy như bầy Brô xuất xắc nhạc thế hơi(Airophone) có loại tương đối lùa như Đinh Duk, Klongut,loại lưỡi con gà rung thoải mái như Alat Tơ Điệp Đinh khan, các loại hơi lỗ vòm như Đinhtuk hoặc nhạc núm tự thân vang ldiophone như lũ trưng, chiêng Kial, khinh thường Khung, Klong Klai cũng tương tự nhạc rứa màng rung(Membranophone) gồm trống Sơgơr(trống bé dại đeo trước ngực)và trống Pơ Nông(trống béo treo lên hoặc khênh đi để đánh).Kiến trúc Tây nguyên thứ nhất phải kể đến kiến trúc nhà mồ. Mặc dù nó là bản vẽ xây dựng dân gian nằm trong loại hẹp nhưng có thể nó không có một dạng phong cách xây dựng nào của Tây nguyên lại rất có thể so sánh cùng với nó về cực hiếm nghệ thuật bản vẽ xây dựng và giá chỉ trị thẩm mỹ tạo hình. Công ty mồ là sản phẩm kết tinh của rất nhiều loại hình nghệ thuật, là tác phẩm thẩm mỹ tổng hợp, nó là con kiến trúc, là điêu khắc, là hội họa, là trang trí.Tiếng cồng triêng trầm hùng, sâu lắng suốt cả ngày đêm của liên hoan tiệc tùng bỏ mả có tính năng như đẩy lùi cả bầu trời ra xa, đem xuống cả bức ảnh nhà mồ càng uy nghi, hùng hổ hơn bởi hàng ngàn đống lửa rực sáng bừng lên giữa cõi âm binh u im lặng của núi rừng tạo cho như một thiên cung huyền ảo.Theo quan niệm của bạn Tây nguyên chết chưa hẳn là hết mà là sự việc tiếp tục của cụôc sống sinh hoạt dạng khác nhằm rồi sẽ quay lại làm fan cho lên đơn vị mồ Tây nguyên với liên hoan bỏ mả họp thành biểu tượng , hòa hợp thành bài xích ca tôn vinh sự sống bất tử của con bạn chứ chưa phải đền đài, miếu mạo để thờ tự fan chết giỏi lăng tẩm nhằm vĩnh viễn hóa cái chết của một người, thiết bị nào đó như các dân tộc khác.Giá trị văn hóa nghệ thuật Tây nguyên còn biểu lộ trong nghệ thuật trang chí hoa văn. Hóa văn truyền thống Tây nguyên không phải thành lập trong khoảnh khắc dưới ngòi cây viết của cá thể họa sĩ nào đó mà dần dần được hiện nay hình qua cuộ sống vĩnh viễn của từng tộc người. Chú ý hoa văn các dân tộc Tây nguyên tín đồ xem rung hễ trước hình khối, màu sắc không chỉ hiện nay hình trên mặt vải mà còn có hoa văn trên vật dụng đan lát (gùi, bồ), hình mẫu thiết kế vẽ, khắc, thậm chí còn đục thủng bên trên các bộ phận kiến trúc cùng hiện đồ dùng nghi lễ (ở nhà thông thường của làng, bên trên cột đâm trâu, cột lễ đơn vị mồ).Hoa văn phục trang Tây nguyên gắn bó với dáng vóc, thân thể của con tín đồ Tây nguyên,với cuộc sống thường ngày hàng ngày, với thiên nhiên của núi rừng Tây nguyên, đem về giá trị thẩm mỹ và làm đẹp tuy giản dị nhưng lại đậm đà tinh tế. Họa tiết hoa văn Tây nguyên chủ yếu là họa tiết thiết kế hình họa.Giá trị phi đồ thể thành văn cùng không thành văn của văn chương Tây nguyên đa phần là văn hóa dân gian khuyết danh cùng truyền miệng, chính là phôn cờ-lo Tây nguyên, còn văn hóa truyền thống bác học về các tác giả, thắng lợi lớn, những nhà văn hóa thì vẫn còn khiêm tốn.Về mặt hình dáng học, tính diễn xướng là đặc thù cơ bản của phôn cờ-lo vày nó cơ chế những cách phối hợp khác nhau của các phưng tiện diễn tả.Văn hóa dân gian ở đây có những thể một số loại như Tơpun( đồng giao), Pơ đuk( ca dao, tục ngữ, thành ngữ). Avòng(giao duyên), Tơ roi(chuyện kể các loai bao gồm cả truyền thuyết, thần thoại, ngụ ngôn), Blao(chuyện cười), Hơri (hát đối đáp), Hơ Amôn( trường ca), bên cạnh đó còn có các loại văn vần dùng trong số bài khấn, tế, bùa chú như somak, khia, Kơmưt, Tơdok, Ninhmang.Sự cách tân và phát triển song song giữa nhạc có lời (nhạc hát) và nhạc không có lời (nhạc đàn)là hiệ tượng đáng chú ý ở Tây nguyên. Âm nhạc và văn hóa dân gian ko thể bóc tách lời nhau và tất cả các thể nhiều loại văn học đề cập trên hồ hết được trình diễn bởi một hay nhiều làn điệu. Những dân tộc Tây nguyên không bao giờ "sáng tác" văn học ngoài các làn điệu( thơ ca dân gian)hay kế bên thể thức nói diễn (văn xuôi dân gian). Chẳng hạn, tùy thuộc vào nội dung cụ thể các bài bác thơ giao duyên sẽ tiến hành hát lên bởi một trong các làn diệu Aroong, Brô-ông, lnhing, Sơtang hay Srơ-diCó thể nói phôn cờ-lo Tây nguyên là cuốn sử dân tộc được viết bằng nghệ thuật, bằng ngôn từ hình tượng vào đó cuộc sống thường ngày qua khứ cùng hiện tại, ngọt bùi và cay đắng, khát vọng, ước mơ của con bạn được phả ánh và trình bày sắc nétUNESCO, tổ chức văn hóa giáo dục khoa học liên minh Quốc vừa qua đã công nhận"không gian văn hóa cồng chiêng Tây nguyên là thẩm mỹ và nghệ thuật truyền khẩu rực rỡ và di sản phi đồ gia dụng thể cảu nhân loại. Đây là quà tặng quý giá, vinh danh nền văn hóa vn và bé người vn những người biết duy trì và phát huy giá trị văn hóa Tây nguyên.Theo Hoàng Kim Nhất(Tạp chí thanh niên dân tộc thiểu số cùng Miền núi số tháng 9/2007)